Samovo carstvo (poznato i kao Samovo kralјevstvo ili Samova država) je istoriografski termin za zapadnoslovensku plemensku zajednicu koju je osnovao kralј („ Reks “) Samo. Postojalo je između 623/631. i 658. godine u srednjoj Evropi. Sam obim Samoove moći i države pre i posle 631. je sporan.
Središte unije je najverovatnije bilo u Moravskoj i Nitraviji (Nitra); pored toga, unija je uklјučivala češka plemena, lužička plemena (pod Dervanom, ranim vojvodom Lužičkih Srba) i druga zapadnoslovenska plemena duž reke Dunav (sadašnja Donja Austrija i Mađarska). Država je nazvana prvom slovenskom državom.
TERITORIJA
Uopšteno se veruje da je plemenska zajednica obuhvatala regione Moravsku, Nitraviju (Nitra), Šleziju, Češku i Lužicu. Prema Julijusu Bartlu, centar države ležao je „negde u oblasti južne Moravske, Donje Austrije i zapadne Slovačke (Nitravije)“.
Prema anglo-irskom srednjevekovnom istoričaru Džonu Bagnelu Beriju, „pretpostavka da je njegovo kralјevstvo obuhvatilo Karantaniju, zemlјu alpskih Slovena, slovensku kneževinu nastalu u drugoj polovini 7. veka, na teritoriji današnje južne Austrije i severoistočne Slovenija, počiva samo na Anonimus de conversione Bagariorum et Carantanorum“, tj. na latinskoj istoriji nastaloj u Salcburgu oko 870.godine.
Arheološki nalazi ukazuju na to da se carstvo nalazilo u današnjoj Moravskoj, Donjoj Austriji i Slovačkoj. Prema rečima slovačkog istoričara Riharda Marsine, malo je verovatno da je centar Samove plemenske zajednice bio na celoj teritoriji današnje Slovačke. Naselјa kasnijih moravskih i nitrijskih kneževina često su identična sa onima iz vremena Samovog carstva. Moravska je bila prva velika država koja je bila pretežno zapadnoslovenska koja se pojavila na području srednje Evrope, verovatno uklјučujući teritorije koje su danas deo Češke Republike, Slovačke, Mađarske, Austrije, Nemačke, Polјske, Rumunije, Hrvatske, Srbije, Ukrajine i Slovenije. Formacije koje su joj prethodile na ovim teritorijama bile su Samoov plemenski savez (631 – 658) i Panonska avarska država (567 – posle 822).
Moravska je doživela značajan kulturni razvoj pod kralјem Rastislavom, dolaskom misije svetih Ćirila i Metodija 863. godine. Pošto je njegov zahtev za misionare odbijen u Rimu, Rastislav je tražio od vizantijskog cara da pošalјe „učitelјa“ kako bi uveo pismenost i pravni sistem u Veliku Moravsku. Zahtevu je odobreno. Braća misionari Ćirilo i Metodije uveli su sistem pisanja (glagolјicu) i slovensku liturgiju, koju je na kraju formalno odobrio papa Adrijan II. Glagolјicu je verovatno izmislio sam Ćirilo i jezik koji je koristio za svoje prevode verskih tekstova, a njegovo originalno književno stvaralaštvo bilo je zasnovano na istočno- južnoslovenskom dijalektu koji su on i njegov brat Metodije poznavali iz svog rodnog Soluna. Staroslovenski se, dakle, donekle razlikovao od lokalnog slovenskog dijalekta Velike Moravske koji je bio prastari idiom do kasnijih dijalekata koji su se govorili u Moravskoj i zapadnoj Slovačkoj. Kasnije je kralј Svatopluk I proterao učenike Ćirila i Metodija iz Velike Moravske i carstvo preorijentisao na zapadno hrišćanstvo.
Prema nalazima nekih nemačkih arheologa, jezgro Samoove države nalazilo se severno od Dunava i u gornjoj Majni. U nekim istorijskim izvorima iz ranog 9. veka, ovaj region je opisan kao „ regio Sclavorum “ ili „ terra Slavorum “. Ovde se nalaze i velike količine ranosrednjovekovne slovenske keramike. Na ovim prostorima pronađeni su i mnogi slovenski toponimi, kao što su Vinideheim („Brdo Venda“) i Knetzburg („Knežev dvorac“).
POČETAK
Prema Fredegaru, Samo, franački trgovac, otišao je kod Slovena 623–624. god. Datiranje je dovedeno u pitanje na osnovu toga što su se Vendi najverovatnije pobunili nakon poraza Avara u Prvoj opsadi Carigrada 626. godine. Avari su prvo stigli u Panonski basen i pokorili lokalne Slovene 560-ih godina. Samo je možda bio jedan od trgovaca koji je snabdevao Slovene oružjem za njihove redovne pobune. Bilo da je postao kralј tokom pobune 623–624.god. ili tokom one koja je neizbežno usledila nakon avarskog poraza 626. godine, on je definitivno iskoristio ovu drugu da učvrsti svoju poziciju. Niz pobeda nad Avarima dokazao je njegovu sposobnost svojim podanicima i obezbedio njegov izbor za reksa (kralјa). Samo je nastavio da obezbeđuje svoj tron ženidbom za glavne porodice Venda, venčavši najmanje dvanaest žena, s kojima je dobio dvadeset dva sina i petnaest kćeri.
Godine 630–631 pominje se Valuk , „vojvoda Venda “ (Vallucus duks Vinedorum). Ovi Vendi su se odnosili na Slovene Vindskog marša (okruga), koji je prema nekim istoričarima bio kasniji Koruški (Karantanski) okrug u današnjoj Sloveniji i Austriji. To je bio srednjovekovni pogranični okrug ili krajina Svetog rimskog carstva, koji je otprilike odgovarao regionu Donje Kranjske (slovenački: Dolenjska) u današnjoj Sloveniji. Ime Vindik je izvedeno od Venda (nem. Venden), naziva za zapadne Slovene koji su se naselili u kontaktnoj zoni Germania Slavica. Srednjovekovni nemački termin Vindisch odnosio se na slovenački jezik, ali i na slovenske jezike uopšte. Ima istu etimologiju kao Vendische, istorijski nemački izraz za stanovništvo Lužičkog govornog područja koje govori lužički jezik . U 6. i 7. veku ovaj termin su koristili bavarski doselјenici za označavanje slovenskog stanovništva u istočnoalpskoj kneževini Karantaniji. Srednjovjekovni geografski pojam vindisches Land odnosio se i na područje Slavonije. U ovoj upotrebi, okrug se definiše kao granica ili granično područje između dve zemlјe ili teritorije.
Prema Janu Štajnhubelu, Valuk je dozvolio Langobardima, kao germanskom narodu koji je osvojio veći deo italijanskog poluostrva između 568. i 774. godine, da prođu kroz njegovu teritoriju i napadnu Samoa sa jugozapada. Langobardi su bili saveznici Franaka (Dagobert I) protiv Samoa. Zaključuje se da ako je Valuk dozvolio Langobardima da prođu kroz njegovu teritoriju, njegova kneževina nije mogla biti deo Samoovog carstva.
ISTORIJA
Najpoznatiji događaj Samoove karijere bila je njegova pobeda nad franačkom kralјevskom vojskom pod Dagobertom I 631. ili 632.god. Isprovociran na akciju „nasilnom svađom u Panonskom kralјevstvu Avara ili Huna“, Dagobert je poveo tri vojske protiv Venda, njegove najveće tzv. austrazijske vojske. Austrazija je bila teritorija koja je činila severoistočni deo Kralјevine Franaka od 6. do 8. veka, s glavnim gradovima Rems i Mec, a kojom su vladale franačke dinastije Merovinga i Karolinga tokom ranog srednjeg veka. Rasprostirala se na rekama Mas, Srednja Rajna i Mozel i bila je prvobitna teritorija Franaka, uklјučujući i takozvane Salijske Franke i Ripuarske Franke, koje je Hlodovig I, kralј Franaka (481–511) osvojio nakon što je prvi put preuzeo kontrolu nad graničnim delom Rimske Galije (današnja severozapadna Francuska), koja se u ovom periodu ponekad opisuje kao Neustrija.
Franci su razbijeni kod Vogastisburga; većina opsadnih vojski je poklana, dok su ostale trupe pobegle, ostavlјajući oružje i drugu opremu na zemlјi. Posle pobede Venda, Samo je nekoliko puta napadao franačku Tiringiju i tamo preduzimao plјačkaške napade. Dervan , „vojvoda Lužičkih Srba “ (duks gente Surbiorum kue ek genere Sclavinorum), u početku potčinjen Francima, pridružio se slovenskoj plemenskoj uniji nakon što je Samo pobedio Dagoberta I. Lužički Srbi su živeli istočno od Slovačke. Dervan je učestvovao u narednim ratovima protiv Franaka, uspešno se boreći protiv franačke Tiringije (631–634), sve dok ga nije konačno porazio Radulf od Tiringije 636. godine.
Godine 641. pobunjeni Radulf je tražio savez sa Samoom protiv njegovog suverena Sigeberta III. Samo je takođe održavao trgovinske odnose na dalјinu. Međutim, nakon njegove smrti, sinovi nisu nasledili njegovu titulu. Konačno, Samou se može pripisati stvaranje vendskog identiteta govoreći u ime zajednice koja je priznala njegov autoritet.
POSLEDICE
Istorija plemenske zajednice nakon Samoove smrti 658. ili 659.god. godine je uglavnom nejasna, iako se generalno pretpostavlјa da je prekinuta. Arheološki nalazi pokazuju da su se Avari vratili na svoje prethodne teritorije (barem u najjužniju modernu Slovačku) i ušli u simbiozu sa Slovenima, dok su teritorije severno od Avarskog kaganata bile čisto slovenske teritorije. Prva konkretna stvar koja se zna o sudbini ovih Slovena i Avara jeste postojanje Moravske i Nitravske kneževine krajem 8. veka, koje su napale Avare, i poraz Avara od Franaka pod Karlom Velikim 799. ili 802-803.god, nakon čega su Avari ubrzo prestali da postoje.
Danas se Velika Moravska posmatra kao nastavak ili država naslednica Samoovog carstva, a njegova država se smatra prvom slovenskom državom.
Mr. D. Tovarišić
3. oko online - Neverovatno, ali istinito 